نسیم نیکولاس طالب در کتاب قوی سیاه: اندیشه ورزی پیرامون ریسک، تلاش می‌کند نوع نگاه و روش تفکر شما را نسبت به مسائل گوناگون تغییر دهد و الگوهای رایج منطقی و استدلالی‌تان را دچار چالش کند. آیا کرونا قوی سیاه است؟

در روزهایی که کتاب آماده چاپ ششم می شود ویروس کرونا مانند بختک بر جهانیان فرود آماده است. در نگاه نخست، هر سه ویژگی اصلی قوی سیاه (موضوع محوری این کتاب) در این پدیده به چشم می آیند. نخست اینکه ناگهانی و غیره منتظره است. دوم، پیامدهای بسیار سنگین و نامتعارف دارد. سوم، اکنون که آمده، کسانی می کوشند نشان دهند قابل پیش بینی بوده است.

اما گمان دارم این امر بستگی به این دارد که از چه زاویه ای به آن بنگریم. از دید مردم عادی این پدیده طبعا قوی سیاه است. اما از دید خردمندانی که انتظار آن را داشته اند قوی سیاه نیست. از دید زمامداران و سیاست مداران جهان نیز این پدیده نباید قوی سیاه به شمار بیاید زیرا در سال های اخیر اهل خرد بارها و بارها به آنان در این باره هشدار داده اند اما گوش ایشان بدهکار نبوده است، و اکنون برای پوشاندن گناه کوتاهی خودشان، این پدیده را قوی سیاه می خوانند و ادعا می کنند غافل گیر شده اند.

از این گذشته اگر کل طبیعت را (مثلا بر محور نظریه گایا) یک سامانه واحد خود فرمان به حساب بیاوریم، این پدیده شاید واکنش این سامانه است به قرن ها تجاوز بی رحمانه و بی احترامی گسترده و دم افزون انسان به آب و خاک و هوا و هستی موجودات غیر از خودش.

کرونا برای ما شاید قوی سیاه باشد، اما از نظر نفس حیات، تصور می کنم واکنشی است به قوی سیاه انسان. ما از سر جهل و تکبر خودمان را آقای جهان می دانیم اما نظام هستی شاید جانوران و درختانی را که ما نابود می کنیم، یا دریاچه ها و رودخانه هایی را که می خشکانیم برای ادمه حیاتش مفیدتر می بیند تا وجود ما را، این است که دست به کار می شود تا ما را سر جایمون بنشاند. و اگر ما از این پدیده درس نگیریم و تغییر رفتار ندهیم، چه بسا رنگ این قو به خاکستری، و حتی سفید بگراید. به عبارت دیگر ممکن است پیاپی در معرض رخدادهای مشابه قرار بگیریم، و شاید هم در معرض قویی به مراتب سیاه تر از کرونا.

کتاب قوی سیاه (The black swan) بعد ار انتشار تا 36 هفته متوالی به عنوان پرفروش‌ترین کتاب نیویورک‌تایمز شناخته شد. موضوع اصلی این اثر درک و مدیریت ریسک‌های نشأت گرفته از رخدادهایی بی‌سابقه است، رخدادهایی که نتایج سنگینی دارند اما کسی در انتظار آن‌ها نیست یا احتمال روی دادنشان بسیار کم است. پیدایش گوگل، جنگ ایران و عراق، ظهور داعش، جگ سوریه، جنگ جهانی اول، فروش کتاب‌های هری پاتر و... از اتفاقاتی هستند که می‌توان اصطلاح قوی سیاه را به آن‌ها داد.

قبل از کشف قاره استرالیا تمامی مردم تصور می‌کردند که همه قوهای روی کره زمین سفید هستند. این باور از یک شهود عمیق و باورپذیر ناشی می‌شد یعنی هیچ‌کس هرگز قویی به رنگی غیر از سفید ندیده بود. به همین دلیل همه اطمینان داشتند که تنها قوی سفید وجود دارد و نه قویی با رنگی دیگر. پیدا شدن نخستین قوی سیاه به قدری برای پرنده‌شناسان عجیب بود که تعدادی از آنان تا قوی سیاه را از نزدیک ندیدند باور نکردند. داستان قوی سیاه از همین نقطه شکل می‌گیرد.

کتاب قوی سیاه محدودیت علم را به شما نشان می‌دهد. نسیم نیکلاس طالب (Nassim Nicholas Taleb) در این کتاب به شما اثبات می‌کند که برخی اوقات مشت نمونه خروار نیست. باور یک دنیا گاهی با دیدن یک قوی سیاه تغییر می‌کند.

این کتاب بر روی تأثیرات نادر و غیرقابل پیش‌بینی داده پرت و کوشش انسان برای پیدا کردن یک راه‌حل ساده و قابل توضیح برای این موضوع متمرکز است. در علم آمار داده پرت به داده‌ای می‌گویند که با داده‌ها و نمونه‌های دیگر فاصله قابل توجهی داشته باشد. نسیم طالب نام این اتفاق را تئوری قوی سیاه گذاشته است.

یکی از اصلی‌ترین مباحثی که در کتاب قوی سیاه مورد بررسی قرار می‌گیرد، پیش‌گیری از پیش‌بینی و مقاوم شدن در برابر شکست و همچنین رویدادهای منفی است. این کتاب می‌کوشد بیان کند که تئوری قوی سیاه و دیدنش به شما بستگی دارد. به این معنا که هر رخدادی برای هر فردی هیچ تعجبی ندارد. نیکلاس طالب می‌گوید: «باید درست هدف‌گذاری کنید. تنها در این صورت است که می‌توانید یک قوی سیاه را به قوی سفید تبدیل کنید.»

نسیم نیکولاس مردم را در ارتباط با قوی سیاه به دو دسته تقسیم می‌کند. دسته اول پیشگویانی که با مدل‌های ریاضی و نمودار گاوس سعی می‌کنند جهان را به شکل متوسط یا میانی مشاهده کنند، دسته دوم کسانی که اعتقاد دارند دنیا یک کرانستان است و احتمال انحراف از معیار بسیار است و فقط در کرانستان تئوری قوی سیاه اتفاق می‌افتد.

کتاب قوی سیاه از مجموعه 5 جلدی با عنوان اصلی اینسرتو به معنای نامشخص است. این کتاب با مقدمه‌ای هیجان‌انگیز شروع می‌شود. طالب داستان جالبی از دیدن نخستین قوی سیاه در استرالیا را روایت می‌کند. سپس شرح می‌دهد که دیدن فقط یک قوی سیاه این واقعیت را نشان می‌دهد که یک مصداق می‌تواند یک باور را از اعتبار ساقط کند.

نیکلاس طالب از این مسئله فلسفی – منطقی فراتر رفته و به واقعیتی تجربی وارد می‌شود. واقعیتی که قادر است قوی سیاه دنیای تفکرات شما باشد. اتفاقی بیرون از چهارچوب زندگی که بسیار تأثیرگذار است و شما را وادار می‌کند تا بعد از رخدادش برای علت آن در پی توضیح باشید. او در این کتابِ روشن‌گرانه با نثر روان خود توضیح می‌دهد که این اتفاقاتِ قوی سیاه تقریباً تمام مسائل مربوط به دنیای ما را شرح می‌دهند. با این وجود ما و به‌خصوص متخصصان آن‌ها را نمی‌بینیم.

خواندن کتاب قوی سیاه به چه کسانی پیشنهاد می‌شود؟

این کتاب به افرادی که به تفکر و تأمل درباره ناشناخته‌ها و قدرت آن‌ها علاقه‌مند هستند توصیه می‌شود.

با نسیم نیکلاس طالب بیشتر آشنا شویم:

نسیم نیکلاس طالب در سال 1960 در لبنان به دنیا آمد. او دانشور، نویسنده، آماردان و تحلیلگر ریسک لبنانی – آمریکایی است که آثارش بر مباحث تصادفی بودن و احتمال و عدم قطعیت تمرکز دارد. طالب مدرک علوم مدیریت خود را از دانشگاه دوفین پاریس دریافت کرده است. او به زبان‌های عربی، انگلیسی و فرانسوی تسلط دارد و به زبان‌های اسپانیایی و ایتالیایی نیز می‌تواند صحبت کند. همچنین او قادر است متون کلاسیک به لاتین، آرامی، یونانی، عبری باستان و کنعانی را از بَر بخواند.

او از سال 2008 در دانشکده مهندسی تاندون دانشگاه نیویورک به تدریس مهندسی ریسک مشغول است. طالب در مطبوعات نیز فعالیت دارد و از سپتامبر 2014 در نشریه تخصصی ریسک‌اند دیسیژن آنالیسیس ویرایشگر ارشد است. او پیش‌بینی‌های بسیار دقیقی در حوزه اقتصاد و بازار بورس دارد و هم‌اکنون در سِمَت مشاور در شرکت بزرگ یونیورسا اینوستمنت در فلوریدای آمریکا مشغول به کار است.

در بخشی از کتاب قوی سیاه می خوانیم:

فرض کنیم کاروبار شما نیز مانند ایوژنیا در گرو شگفتی‌آفرینی یک قوی سیاه است. یعنی شما یک بوقلمون معکوس هستید. چون به امید رسیدن به یک دستاورد بزرگ سختی‌ها را تحمل می‌کنید. کارهای فکری، علمی و هنری به کرانستان تعلق دارند. در این سرزمین توده فشرده‌ای از موفقیت نصیب چند تن انگشت‌شمار می‌شود که بخش بزرگی از کاسه را از آنِ خود می‌کنند. به نظر می‌رسد در تمام حرفه‌هایی که من آن‌ها را زنده و گیرا می‌یابم، وضع به همین منوال است. هنوز دارم دنبال یک نقیض می‌گردم. دنبال حرفه‌ای در میانستان که دلگیر نباشد.

ما با به رسمیت شناختن نقش این توده فشرده و عمل به فراخور آن ناگزیر دو جور رنج، رنج اجتماعی و رنج بیولوژیک را بر خود هموار می‌کنیم. از یک سو ما در اجتماعی زندگی می‌کنیم که در آن نظام پاداش بر پایه توهم ساختارمند بودن نظام اجتماعی استوار شده است. به همین سبب به طور منظم از ما انتظار پیشرفت دارند و از سوی دیگر نظام پاداش هورمونی ما هم خواهان نتایج یکنواخت و ملموس است چون این نظام نیز گمان دارد جهان یکنواخت و راست‌کردار است و در دام خطای تأییدجویی گرفتار می‌آید.

فهرست مطالب:

بخش1: ناکتابخانه اومبرتواکو

* کارآموزی یک شکاک تجربی

* قوی سیاه ایوژنیا

* بورس باز و سلمانی

* هزار و یک روز

* تایید بی تایید

* مغلطه قصه پردازی

* زندگی در اتاق انتظار

* اقبال بی زوال جیاکومو کازانووا

* مغلطه بازی پنداری، یا عدم قطعیت کتابی

بخش 2: ما نمی توانیم پیش گویی کنیم

* رسوایی پیش گویی

*در جست و جوی فضله پرندگان

*رویای معرفت سالاری

* آپلس نقاشی، یا اگر نتوانید پیش بینی کنید چه می کنید؟

بخش 3: قوهای کبود کرانستان

* از میانستان به کرانستان

* نمودار زنگوله ای، این کلاهبرداری فکری

* زیبایی شناسی بختانگی

* دیوانگان جان لاک، یا نمودارهای زنگوله ای نابجا

* عدم قطعیت اهل نیرنگ

* پنجاه پنجاه، یا چگونه با قوی سیاه مساوی کنیم.